اضطراب چیست
همة انسانها اضطراب را در زندگی خود تجربه می‌کنند و طبیعی است که مردم هنگام مواجهه با موقعیتهای تهدیدکننده و تنش‌زا مضطرب می‌شوند، اما احساس اضطراب شدید و مزمن در غیاب علت واضح، امری غیرعادی است.
اضطراب شامل احساس عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیکی است. به‌طور کلی اضطراب یک احساس منتشر، بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم دلواپسی است که با یک یا چند حس جسمی مانند احساس خالی شدن سر دل، تنگی قفسه سینه، طپش قلب، تعریق، سردرد و غیره همراه است.
بررسیها نشان می‌دهد که اضطراب در مردها، طبقات اقتصادی مرفه و جوانان کمتر است و در زنان، افراد کم‌درآمد و سالمندان بیشتر شایع می‌باشد.
علائم و نشانه های اضطراب
ـ تکرر ادرار
ـ طپش قلب
ـ بی‌حالی
ـ تنگی نفس
ـ تعریق
ـ لرزش
ـ عصبی بودن، آرام و قرار نداشتن
ـ تنش
ـ احساس خستگی
ـ سرگیجه
 ـ نگرانی و دلهره
ـ بی‌خوابی
ـ اشکال در تمرکز حواس
ـ گوش به زنگ بودن
اضطراب در کودکان و نوجوانان
در برابر پرخاشگری نوجوان نباید از تنبیه یا تحقیر استفاده کرد، زیرا این رفتارها خود باعث تشدید پرخاشگری می شوند بهتر است به عمل پرخاشگرانه او، پاسخ نداد، منتها باید به نوجوان فهماند که بی اعتنایی ظاهری به پرخاشگری او حمل بر تائید یا قبول آن نیست.
انواع اضطراب
اضطراب انواع مختلف و متنوعی دارد که هر فردی ممکن است به یک یا چند نوع از این اختلالات مبتلا باشد:
?ـ اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر (Generalized Anxiety Disorder)
ترکیبی از علائم زیر در این اختلال وجود دارد:
طپش قلب، تنگی نفس، اسهال، بی‌اشتهایی، سستی، سرگیجه، تعریق، بی‌خوابی، تکرر ادرار، لرزش، فقدان آرامش، مرطوب بودن کف دست، احساس گرفتگی گلو، نگرانی نسبت به آینده، گوش به زنگ بودن نسبت به محیط. در اضطراب فراگیر خطر واقعی وجود ندارد
?ـ اختلال هراس (Panic Disorder)
این افراد دچار حملات اضطرابی پیش‌بینی نشده‌ای می‌شوند که ممکن است ظرف چند ثانیه تا چند ساعت و حتی چند روز نوسان کند. مبتلایان به این اختلال می‌ترسند مبادا بمیرند، دیوانه شوند یا بی‌اختیار دست به کارهایی بزنند و یا علائم روانی ـ حسی غیرمعمول نشان دهند. سایر علائم اختلال اضطراب فراگیر نیز در این اختلال مشاهده می‌گردد.
?ـ ترسهای اختصاصی یا ساده (Simple Phobia)
شایعترین نوع ترس است. در خانمها بیشتر وجود دارد. یک نوع ترس غیرمنطقی است که طی آن فرد از مواجهه با اشیاء، فعالیتها و موقعیتهای خاص همچون ترس از حیوانات، طوفان، بلندی، جراحت، خون و مرگ اجتناب می‌کند. در این موارد خود فرد متوجه افراطی و غیرمنطقی بودن ترس خویش است.
?ـ ترس از مکانهای باز (Agorophobia)
افراد مبتلا به این اختلال از وارد شدن به موقعیتهای ناآشنا هراس دارند. مثلاً از رفتن به فضای باز، مسافرت و حضور در ازدحام امتناع می‌کنند. این افراد از ترک کردن محیط منزل دچار ترس شدید هستند. این اختلال در نوجوانی شروع می‌شود و معمولاً این افراد تجربة اضطراب جدایی را در دوران کودکی داشته‌اند.
?ـ ترسهای اجتماعی (Social Phobia)
این نوع ترس از اواخر دوران کودکی یا اوائل نوجوانی شروع می‌شود. این افراد در مواجهه با دیگران احساس شرمساری می‌کنند، نگران هستند که دستها و صدایشان نلرزد و سرخ نشود. معمولاً از صحبت کردن و غذا خوردن در حضور جمع، ابراز وجود کردن، انتقاد کردن، اظهارنظر کردن و اشتباه کردن می‌ترسند.
?ـ اختلال وسواس (Obsessive-compulsive Disorder)
عبارت است از وسواس شدن افکار یا اعمال غیر ارادی، تکراری و غیرمنطقی که فرد برخلاف میل خود آن را تکرار می‌کند. این بیماری می‌تواند به‌صورت وسواس فکری، وسواس عملی و یا وسواس فکری و عملی توا?م با هم باشد.
در وسواس فکری، فرد نمی‌تواند فکری را از ذهنش خارج کند (مثل افکار پرخاشگری یا جنسی)، یعنی یک فکر، عقیده، احساس مزاحم و تکرار شونده وجود دارد.
در وسواس عملی فرد برای اجرای تکراری عملی خاص یا سلسله اعمالی خاص احساس اجبار می‌کند مثل شستن مکرر دستها. فکر وسواسی موجب افزایش اضطراب شخص می‌گردد درحالی‌که عمل وسواسی اضطراب شخص را کاهش می‌دهد.
?ـ اختلال استرس پس از سانحه (PTSD: Post Troumatic Stress Disorder)
این اختلال قبلاً «سندرم موج انفجار» نامیده می‌شد. معمولاً با یک استرس شدید هیجانی که شدت آن می‌تواند برای هرکس آسیب‌رسان باشد همراه است از قبیل جنگ، بلا یا سوانح طبیعی مثل زلزله، مورد حمله یا تجاوز به عنف واقع شدن و تصادفات شدید.
علل اضطراب
اضطراب می‌تواند ناشی از یک وضعیت روحیـاجتماعی، فیزیکی، زیست‌شناختی، اختلالات طبی، اثرات جانبی داروها و یا ترکیبی از این موارد باشد. هنر یک پزشک در این است که اضطراب شما را در مجموعه‌ای از این عوامل تشخیص و راهنمایی کند
فاکتورهای روانی ـ اجتماعی
ـ حالات درونی فرد و انگیزه‌های ناخودآگاه
ـ ناتوانی فرد در مقابله با فشارهای محیطی مانند کار، ازدواج و مبادلات بازرگانی
ـ احساس جدایی یا طرد شدن
احساس فقدان یا از دست دادن حمایتهای عاطفی مثل مرگ همسر
ـ تغییرات ناگهانی محیطی یا حوادث غیرمنتظره و خطرناک از قبیل
حوادث طبیعی مثل زلزله
استرس ناشی از یک بیماری طبی
? استرس ناشی از داروها
? استرس ناشی از مصرف مواد مخدر مثل کوکایین
ـ یادگیری در منزل و محیط مثل یادگیری اضطرابها و ترسهای والدین
ـ افکار و عقاید غیرمنطقی، غلط و اغراق‌آمیز در مورد خطرات موجود در موقعیتها مثل
اضطراب امتحان که همراه با افکار و عقاید غلوآمیز می‌باشد.
ـ ژنتیک
اضطراب اغلب از زمان کودکی و طفولیت شروع می‌شود. بنابراین تشخیص علائم زود هنگام این اختلالات از اهمیت خاص کلینیکی برخوردار است. مطالعات در این زمینه روی دو قلوهایی که پدر و مادر مضطرب داشتند شروع شده و ثابت شده است که اختلالات اضطرابی به شدت در فرزندان دوقلوی والدین مصطرب، حتی آنانکه در محیطهای مختلف بزرگ شده‌اند، بیشتر است. در این زمینه ژنهای مخصوصی که واسطه‌های شیمیایی مجزایی را تولید می‌کنند شناخته شده است
.ـ فعل و انفعالات شیمیای مغز
عوامل جسمانی و زیست‌شناختی
علل طبی و اثرات داروها
نواع و اقسام بیماریهای طبی می‌توانند علائمی شبیه علائم اختلالات اضطرابی ایجاد کنند.
ـ اثرات مصرف داروهای روانگردان و مواد مخدر
ـ پرکاری تیروئید، کم‌کاری تیروئید و کمبود ویتامین ب12
ـ وجود غده‌ای در غدة فوق کلیوی به‌نام فئوکروموستیوم، هورمون اپینفرین (Epinephrin) تولید می‌کنند که می‌تواند موجب علائم اضطرابی به‌صورت حمله‌ای شود.
ـ برخی ضایعه‌های مغزی علائمی ایجاد می‌کنند که شبیه علائم اختلال وسواس عملی است.
ـ بی‌نظیمهای قلبی علائم جسمی اختلال هراس (پانیک) را ایجاد می‌کند.

ـ کمبود قند خون (هیپوگلسیمی) می‌تواند علائمی شبیه علائم اختلال اضطرابی تولید کند.
ـ و بسیاری موارد دیگر.
ارتباط اضطراب با بیماریهای دیگر
اضطراب و کاهش قند خون
کاهش قند خون در هر شرایطی با علائم اضطراب هماهنگی کامل دارد. یعنی در هر اضطراب قند خون کاهش پیدا می‌کند و این مطلبی است که تحقیقات جدید را به‌سوی خود منعطف کرده است.
این واقعیت ما را به این مهم راهنمایی می کند که شاید با کنترل قند خون بتوان علائم اضطراب را در افراد کاهش داد
درمان اضطراب
در بعضی از موارد اضطراب بدون نیاز به درگیری پزشک در این ماجرا می‌تواند درمان گردد. این موارد اضطراب طبیعی نام دارند که طی آن اضطراب به خوبی توسط بیمار کنترل شده و برطرف می‌شود مثل ترس ناشی از امتحان نهایی و یا ترس ناشی از مصاحبه. در چنین شرایطی استرس می‌تواند توسط اعمال و روشهای زیر تحت کنترل درآید:
ـ صحبت با شخص مورد اعتماد
ـ روشهای ایجاد تمرکز
ـ حمام گرفتن طولانی
- استراحت در یک اتاق تاریک
ـ ورزشهای تنفس عمیق
- درمان دارویی
در گذشته داروهایی از خانوادة بنزودیازپانها مانند دیازپام (والیوم)، آلپرازولام (زانکس)، لورازپام (آتیوان) و باسپیرون در درمان اختلالات اضطرابی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در حال حاضر استفاده از داروهای ضدافسردگی مانندSertaline (Zoloft)، Paroxctine (Paxil)، Fluxetin (Prozac) و Venlafaxineکاربرد بیشتری دارد.
تجویز داروهای ضد اضطراب یک پدیده مشخص در تمام دنیا است. تخمین زده می‌شود که بین 10 تا 20% از مردم در نیمکره غربی تقریباً به‌طور مرتب از این داروها استفاده می کنند.
یادگیری :
تعریف یادگیری:
یادگیری عبارتست از تغییر نسبتا پایداری که بر اثر تجربه در توانائیهای بالقوه فرد به وجود می آید. برای درک کامل این تعریف لازم است اصطلاحات تغییرنسبتا پایدار ، توانایی بالقوه و تجربه شرح داده شود .
تغییر نسبتا پایدار تغییر است که کم وبیش دوام دارد نه تغییر موقتی وناپایدار که در اثر عوامل مثل خستگی ، مصرف دارو ، عادت به تاریکی و000 به وجود می آید. هدف از ((توانایی بالقوه )) عبارت است از توانایهای که در فرد وجود دارد اما هنوز ظاهر نشده است مثلا عدهای ازما این توانای راداریم که خلبان ماهری شویم اما در حال حاضر نمیتوانیم خلبانی کنیم دراین مورد گفته می شود که توانایی ما برای هدایت یک هواپیما به صورت بالقوه است وهنوز به فعل نیامده است .
هدف از کاربرد کلمه (( تجربه )) این استکه تنها تغییراتی را می توان به عنوان یادگیری یبه حساب آورد که محصول تمرین باشند نه تغییراتی که بر اثر رشد و بلوغ مثل رشد قد و وزن به وجود می آیند . ( روانشناسی ـ دکتر همزه گنجی ـ 1373 ـ صفحه 63و64 )
نظریه های مربوط به یادگیری :
1ـ یادگیری از راه شرطی شدن کلاسیک :
اساس یادگیری از راه شرطی شدن کلاسیک این است که بین برخی محرکها و برخی پاسخها به طور طبیعی ارتباط وجود دارد و یادگیری در آن هیچ نقشی ندارد ،مثلا بین نور و انقباض وانبساط مردمک چشم ، بین غذا وترشح بزاق و بین ضربه وارده بر بدن ودرد بطور طبیعی ارتباط وجود دارد که پاولف اولین کسی بود که این نظریه را بیان  نمود ( روانشناسی ـ دکتر همزه گنجی ـ صفحه 64 )
2ـ یادگیری از راه شرطی شدن فعال :
 اسکینر یادگیری از راه شرطی شدن فعال ( شرطی شدن ابزاری ) را ابداع نمود . علت نامگذاری آن نیز این است که حیوان هم فعال است و هم برای رسیدن به غذا از ابزار کمک میگیرد .
مفاهیم مربوط به یادگیری فعال :
تقویت : تقویت عبارتست از رویدادی کهبلافاصله بعد از پاسخ می آید و احتمال تکرار آن را افزایش می دهد .
تقویت کننده: عبارتست از عمل خاصی که احتمال پاسخ را افزایش میدهد .
تقویت کننده های اولیه : تقویت کنندههای اولیه آنهایی هستند که بطور طبیعی خاصیت تقویت کنندگی دارند .
تقویت کنندههای ثانویه : آنهایی هستند که در اثر شرطی شدن ، یعنی همراه شدن با تقویت کنندهایی اولیه خاصیت تقویت کنندگی پیدا می کنند .
تنبیه : یعنی ارائه یک محرک آزار دهنده که پس از یک رفتار نا مطلوب به عمل میاید تا احتمال تکرار آن را کاهش دهد .
حذف  خطاها : یعنی خاموش کردن پاسخهای غلط در طول دوره یادگیری ، برای حذف پاسخهای غلط نباید آن را تقویت کرد بلکه باید با پاسخهای دیگری که هم صحیح هستند وهم تقویت می شود جایگزین کرد .
3ـ نظریه گشتالت :
به عقیده روانشناسی گشتالتی  ، نمیتوان اشیاء رویدادها را جدا در نظر گرفت ، بلکه باید آنها را سازمان داد آنچه در ذهن ما جای میگیرد ویادگیری را به وجود می آورد کل یک شیء یا یک رویداد است نه اجزاء تشکیل دهنده آن ، تفاوت بین دایره وبیضی در این است که ساختمانهای متفاوت دارند و در صورتیکه هر دو از یک خط منحنی بسته به وجود می آیند .
مفهوم یادگیری  
یادگیری با اخذ دانش ، مهارتها و نگرشها و روشی که باعث تغییر این عوامل در انسان شده و تحولی را در او بوجود می آورد سروکار بنابرین یادگیری پدیدهای است که تغییر در رفتار را سبب میشود اما باید توجه داشت که یادگیری بطور مستقیم قابل مشاهده نبود بلکه از تغییر رفتار استنباط میشود واین تغییرات علائم ونشانه های هستند که از تغییر یادگیری حکایت دارند .
 پس درتعریف یادگیری سه معیار چون :
1ـ تغییر در رفتار وتوانایی فرد در انجام یک کار خاص
2ـ اکتسابی وتجربی بودن آن
3ـ استنباط از تغییر رفتار نسبتا دائمی مد نظر قرار میگیرد
دیدگاه رفتارگرایی ، حداقل درسطح یادگیری هایی شرطی ، بر طبیعت خود کار یادگیری استناد میورزد و مجاورت زمانی و
همراهی مکرر و مستمر بین محرک شرطی ومحرک غیر شرطی را در این امر دخیل میداند در تعلیم نقش این فرایند در سطح بالای یادگیری تاکید میکند وحرکات محیطی را عامل اصلی در ظهور وبروز رفتار و یادگیری قلمداد مینماید وبه نقش فعال انسان بها و ارزش قائل نمیشود .
اگر چه دیدگاه شناختی ، نقش عامل محیطی را مد نظر قرار میدهد وآن را شرط لازم برای ظهور و بروز رفتار در نظر میگیرد اما توجه خود رابیشتر به نقش شناختهای انسان معطوف میدارد بر این اساس اظهار میداردکه محرکها به تنهایی برای ظهور و بروز کافی نیستند به همین خاطر عنوان میکند که محرکهای مشابه ویکسان ، رفتارهای متفاوتی را به پیروی از نقش فعال انسان مبتنی بر شناخت وانباشته های ذهنی اش سازد.به عبارت دیگر به جای اینکه رفتارها را تنها محصول محرکها بداند آن محصول ترکیب و تلفیق محرکها با شناختها میداند دیدگاه شناخت گرای اخذ دانش و ساختار آن توجه نمود و اعلام میدارد که وقتی چنین دانشی در فرد شکل یافت از همان دانش رفتار بروز میکند بنابراین رفتار نتیجه یادگیری است ، یادگیری فرایندی جهت دار فعال و وابسته به فعالیت های ذهنی و فکری فراگیر است .
در این دیدگاه یادگیری شامل واکنش غیر فعال فراگیر به فاکتورهای محیطی نبود بلکه با ترغیب وتشویق فراگیر در استفاده از استراتژیهای مناسب ، بر تغییر یادگیرنده ، تاکید میشود .
شناخت گرایان مدلهای مختلفی را در چگونگی اخذ اطلاعات از محیط وعملکرد درونی ذهن ومغز بر آن ، ارائه داده و اصول را نیز مشخص نموده اند .(بررسی میزان شیوع اختلالات بادگیری در بین دانش آموزان دختر پایه های سوم وچهارم ابتدایی ناحیه 5 مشهد و رابطه آن با ساخت خانواده ـ صغری یکینهی ـ1379 ـصفحه 5 )
(( اهمیت و فایده یادگیری ))
بدون شک پدیده یادگیری مهم ترین پدیده روانی در انسان و موجودات تکامل یافته میباشد به این دلیل که پایه واساس بسیاری از مسائل است که موجب میشود انسان از نظر روانی از سایر موجودات و دیگر همنوعان خود متمایز گردد انسان در هر لحظه از زندگی نیاز به رفتار تازه دارد که از طریق یادگیری میسر میگردد .روانشناسی یادگیری یکی از مباحث بنیادی در علم روانشناسی می باشد که به تحقیقات و بررسی های فراوانی را از سوی دانشمندان این علم به خود اختصاص داده و نظریات گوناگونی در خصوص آن عنوان شده است . اهمیت وارزش یادگیری در نزد آدمی هنگامی نمایان میشود که ما را از تمام آنچه آموخته ایم محروم سازد در این صورت با آنکه از نظر فیزیولوژیکی فردی بالغ طبیعی خواهیم بود اما از نظر مسائل روانی به دورههای کودکی برگشت خواهیم کرد در این حالت تمامی احتیاجات فیزیولوژیک مثل گرسنگی و تشنگی باقی خواهند ماند ولی طرق اوضاع این نیازرا نخواهیم داشت و در واقع در زندگی عاجز خواهیم بود علاوه بر این بیشتر انگیزهها ، امیال ، ادراکات و احساسات وشخصیت آدمی دراثر یادگیری شکل میگیرند یادگیری ارتباط بسیار نزدیکی با رفتار و اعمال موجود زنده دارد ، اغلب انگیزههای اکتسابی بوده واحساسات و شخصیت آدمی در اثر یادگیری شکل می گیرد . یادگیری ارتباط بسیار نزدیکی با رفتار و اعمال موجود زنده دارد اغلب انگیزه ها اکتسابی بوده وتابع قوانین یادگیری میباشند بهر حال باید گفت : که یادگیری گستره ای وسیع دارد و قلمرو آن از ابتدایی ترین موجود زنده تا انسان را در برمی گیرد .( روانشناسی یادگیری ـ دکتر محمد قشلاقی ـ1378 صفحه 1 )
1- حسین احدی    بررسی و مقایسه میزان افسردگی و اضطراب و عوامل آن   سال 1376
2- صغرا تکلیفی    بررسی میزان شیوع اختلالات یادگیری در بین دانش آموزان دختر و رابطه آن با ساخت خانواده ها    سال 1379
3- مهرداد پژمان      کنترل اضطراب و فشار روانی   مؤلف : بروج – پاول و سایمون نشر غزل   سال 1378
4- علی روحانی        تأثیر اضطراب در یادگیری نشریه اطلاعات علمی 277
5- خسرو رمضانی     روش تحقیق با تأکید بر علوم رفتاری و اجتماعی
6- سید خلیل شاه عالمی   تأثیر میزان اضطراب در میزان فراگیری دانش آموزان ابتدایی در شهر مشهد   سال 1376

7- شعائری نژاد         روانشناسی    انتشارات طوس    سال 1370
8- دکتر حمزه گنجی    مبانی روانشناسی عمومی    نشر روان    سال 1380
9- دکتر محمد قشلاقی    روانشناسی یادگیری      سال 1378
10 – جمعی از مؤلفان      روانشناسی    وزارت آموزش و پرورش   سال 1373